සයිමන් කියවූ පසුව ලෝකය වෙනස් වේ. කුඩා දූපතක ජීවත් වන කෙනෙකුට සයිමන් බඳු ලේඛකයෙකු බිහිවීම රාජ්‍යයක් පහළ වීම හා සමානය. සයිමන් අපේ ජීවිත හා බැඳි ඇත්තේ දුරිනි, ළඟින් නොවේ. දුරින් නොවේ ළඟිනි. අප පෙමින් බැඳුනු කාලයේ සයිමන් ඉතා කුඩා පිරිසක් අතර සැරිසැරූ දඩයක්කාරයෙක් විය. ඔහු තෙරුම් ගැනීම ගුප්ත විද්‍යාවක් විය. සයිමන් ගේ කතා මුද්‍රණ යන්ත‍්‍ර වල හිර වි තිබිණ. සංසාරාරණ්‍යයේ දඩයක්කාරයා කවරයක් වත් දකින්න ඉඩක් නොතිබිණි.
සයිමන් මිල දී ගැනීම ද විශාල දුෂ්කර කාර්යයක් විය. අමතර පංති සඳහා ලැබුණු මුදල් සයිමානු සාහිත්‍යය මිල දී ගැනිමට යෙදවුනි. 89 කලබැගෑනියෙන් පසුව ඉදිවූ සාංදෘෂ්ඨික කථාන්තර අතර සාපේක්ෂනී අගතැන් පත් විය. වැඩිහිටියන්ට අහු නොවන ලෙස දේශපාලන පත්‍රිකා තබාගත් ආකාරයටම සාපේක්ෂනී තබා ගැනීමට සිදු විය.
සයිමන් කියවීම කළ යුතු විදිය හිතමින් සිටි පසුගිය අවුරුදු ගණන පුරා ඒ පිළිබඳ නිශ්චිත චිත්ත රූපයක් නොවිනි. ඊයේ කෝච්චියේ යමින් මේ ගැන සිතු මට සමන් ගේ ‘සිංහල ජාතියේ වංශ කතාව සංසාරාරණ්‍යය සහ සයිමන් නවගත්තේගම’ පොත මතක් විය. එනයින් සයිමන් එක වර මහා ආඛ්‍යානයද, චූල ආඛ්‍යානයද, සයිමනීය ආඛ්‍යානයද, වාක්‍යයක, ඡේදයක, පරිච්ඡේදයක, කෘතියක යොදන අන්දම රූපයක ආකාරයෙන් මැවුනි. සයිමන් එක් කතාංශුවක් සැමවිටම එකී ත‍්‍රිකය මත තුලනය කරයි. ඔහු ගේ උපමා රූපක අලංකාරික මේ ත‍්‍රිකය විසින් පොහොසත් කරවයි. සයිමන් කියවීම ආස්වාදනීය වෙන්නේ මේ ත‍්‍රිකෝණය මැද ‘මම’ කියවීමේ ක‍්‍රියාවලියෙහි නිරත වන විටය.
සයිමන් ගේ පොත් ලබා ගැනීම, කියවීම, රැක ගැනීම ඒවා ගැන කතා කිරීම නිසා දැනුමක් උපදියි. අපේ ගෙදර උන්දෑ ද මම ද මේ මොනවා හරි කියවා මොනවා හරි කියවමු. සයිමන් අපි දෙදෙනාම ප්රිය කරන විෂයයකි. පසුගිය වසර විසි එක පුරා සයිමන් එකතු කරමින්, කියවමින්, ඒ ගැන කියවමින් ගත කළ යුගය ආස්වාදනීය එකක් වන්නේ මක් නිසාද? පේරාදෙණියේ, සයිමන් කියූ මල් නොවරන කහ රොබරෝසියා ගස සොයමින් මාස් කන්ද පාමුල ඇවිද්දේ කිසියම් ආස්වාදනීය උමතුවක් නිසා නොවේද?
මහායානයේ ලංකාවතාර සූත‍්‍රය රාවණා ගැන විසි අට වතාවක් සඳහන් කරයි. එහි හරයාත්මක තේමාව වන ආලය විඥානය ‘සත්ත්වයා විසින් රැස් කරන ලද කර්ම බීජ රැඳී පවත්නා ස්ථානය’ ලෙස හැඳින්වේ. ආලය නොනැසී පවතින බවද ආලය විඥානය හා විඥාන සංස්කාරයන් එහි ප‍්‍රක්ෂේපණය බවද එය තව දුරටත් පැහැදිලි කරයි. ආලය විඥානය හොඳ හා නරක පදාර්ථ කොට ඒවා මුහුව පවතින ස්ථානයයි.
සභ්‍යත්ව සතක් යටට යන සයිමන් සොයා පාදා ගන්නා පොරව මෙන් ආලය විඥානය මළ නොබැඳි අලුත් වෙමින් පවති. බුද්ධෝත්පාද මුහුර්තයේදී සිදුහත් තාපසයා වජ්‍රාසනය මත හිඳ භූමි ස්පර්ශයෙන් මාරයාට පිළිතුරු පිණිස මහි කාන්තාව යනුවෙන් කැඳවන්නේ ආලය විඥානයයි.
පල්ලෙහා අත්තා දෙහි ගෙඩියක් ගිරයට හිර කර ' පොළව මහි කාන්තාවෝ සාක්කි' යනුවෙන් කැඳවූයේ ද ආලය විඥානයයි.
පොළවේ දුවිලි කැටයක් පාසා ආලය විඥානය නිධානව ඇත්තේ ක්වොන්ටම් දුහුවිල්ලක් පරිද්දෙනි. එහි මෙතෙක් ඇතිවී නැති වූ සියළු ජීවීන්ගේ ක්‍රියා ස්කන්ධය ගර්භ [ආලය] ගත ව ඇත.
සයිමන් සිය සංසාර ආරණ්‍යය අසබඩ ඉතිහාසයකින් ප‍්‍රවාදයකින් මිථ්‍යාවකින් චිත‍්‍රණය කරන්නේ කාය, වස්තු, ආල සත්‍යය වශයෙන් ගන්නා ස්වභාවයයි. ඔහු එහි අග ඒවං (මෙසේ) නමින් සූත‍්‍රයක් බහාලමින් සිය කතාන්දරය විසින් හරය කොට ගන්නා ආලය විඥානය ගැන ඉඟි කරයි.
වසර විසි එකක් පුරා පෙම් කෙලිමින්-දබර කර ගනිමින්, ආල වඩමින්-වෛර කරමින් එකිනෙකා හා දැපනේ වැටුනු සර්ප යුවලක් මෙන් වෙලෙමින් සිටින්නේ ආලය විඥානය නිසා නොවේද? මතු භවයකදී ප‍්‍රතිසන්ධිය ලබන විට මනන විඥානය [id] බවට පත් වෙන ආලය විඥානය යනු සසර පුරා අප එකට බැඳ පවත්නා මහා තණ්හාව නොවේ යැයි කෙසේ නොසිතන්නද? වසර දෙකකට පෙර නොවැම්බර විසිතුන්වෙනිදා ගෙට කඩා වැටුනු කැන්ද ගහෙන් වහලය හිල්වී නිදන කාමරය පුරා වතුර දොරේ ගලද්දී කවි ලියන්න ශක්තිය දුන්නේ ආලය විඥානය විසින් නොවේ යැයි කෙසේ කියන්නද?
සයිමන් වැදගත් වෙන්නේ මේ තණ්හාව, ආලය විඥානය, චේතනාව [will] පිළිබඳ 20 වෙනි සියවසේ දී නිර්දය ආලෝකයක් එල්ල කළ ‘පිස්සි වැටිච්චි’ දාර්ශනිකයා නිසාය. මට සයිමන් නිතර සිහිවෙයි, ඒ ඔහු කිසිදා නෙතින් නුදුටු නිසා විය යුතුය. සයිමන් ගේ කතාංශූ අපේ ජීවිත හරහා ගලන්නේ එක්ස් කිරණ ධාරාවක් පරිද්දෙනි. ආලය විඥානය ශූන්‍යය වන තෙක් ඔහු අප ලුහු බඳිනු ඇත.
විසි එක් වසරක ශේෂ පත්රයේ සයිමන් ගිණුම පොළී වෙමින් පවතී....
